همه چیز دربارۀ اوراق مشتقه
اوراق مشتقه یکی از انواع اوراق بهادار هستند که ارزش آنها به یک دارایی پایه وابسته است. این اوراق اغلب برای سفته‌بازی و کسب سود خرید و فروش میشوند. برخی هم برای کاهش ریسک از آنها استفاده می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با این اوراق با ما همراه باشید!
اوراق مشتقه
اوراق مشتقه در حقیقت قراردادهای مالی هستند که ارزش آنها براساس یک یا گروهی از دارایی‌ها تعیین می‌شود. رایج‌ترین دارایی‌های پایه عبارتند از: سهام، اوراق قرضه، ارزها، کالاها و شاخص‌های بازار. ارزش این دارایی‌های پایه با توجه به شرایط بازار متغیر است. اصلی‌ترین کاربرد قراردادهای مشتقه، کسب سود از طریق سفته‌بازی است.
قیمت بازار سهام همیشه در نوسان است. برخی از معامله گران به دلیل کاهش ارزش سهام خود متحمل ضرر میشوند. اینجاست که اوراق مشتقه به کار می‌آیند. در چنین شرایطی می‌توانید با یک قرارداد مشتقه و شرط‌بندی دقیق، به جای ضرر، سود کنید. یا به عبارت دیگر، با قراردادهای مشتقه می‌توانید خودتان را از ضررهای احتمالی بازار نقدی سهام حفظ کنید.
چرا سرمایه‌گذاران به قراردادهای مشتقه روی می‌آورند؟
مزایای اوراق مشتقه فقط به کسب سود محدود نمی‌شوند. برخی از این مزایا عبارتند از:
مزیت آربیتراژ: تجارت آربیتراژ به معنای خرید یک کالا یا اوراق بهادار با قیمتی پایین در یک بازار و فروش آن به قیمت بالا در بازاری دیگر است. در چنین شرایطی معامله‌گران می‌توانند از تفاوت قیمت میان دو بازار سود خوبی به جیب بزنند.
محافظت در برابر نوسانات بازار: نوسانات قیمت بازار ممکن است احتمال ضرردهی شما را افزایش دهد. در بازار مشتقات می‌توانید از خودتان در برابر کاهش قیمت سهامی که دارید و یا افزایش قیمت سهامی که قرار است خریداری کنید، محافظت نمایید.
سفته‌بازی یا بورس‌بازی: همانطور که گفتیم، برخی از معامله‌گران برای کاهش ریسک از اوراق مشتقه استفاده می‌کنند. اما برخی دیگر نیز برای سفته‌بازی و کسب سود از آن استفاده می‌گیرند. در این صورت می‌توانید بدون فروش واقعی سهامتان از نوسانات قیمت سود ببرید.
معامله‌گران اوراق مشتقه
همانطور که دیدید هدف افراد برای شرکت در بازار مشتقات متفاوت است. شما می‌توانید این معامله‌گران را براساس انگیزه‌های تجاریشان به دسته‌های زیر تقسیم کنید:
صندوق‌های پوشش ریسک
این افراد، همان معامله‌گران ریسک‌گریز بازارهای سهام هستند. هدف آنها از شرکت در بازار مشتقات این است که سبد سرمایه‌گذاری خودشان را در برابر ریسک بازهای سهام و تغییرات قیمت در این بازارها حفظ کنند. برای انجام این کار، آنها موقعیت مخالف را در بازار مشتقات در نظر می‌گیرند. به این ترتیب، ریسک ضرر را به کسانی منتقل می‌کنند که آمادۀ پذیرش آن هستند. در ازای پوشش این ریسک، باید به معامله‌گر ریسک پذیر یک حق بیمه پرداخت کنند. بگذارید این مسئله را با مثال برایتان روشن کنم.
مثلاً شما ۱۰۰ سهم از شرکت XYZ را در اختیار دارید که قیمت آن در حال حاضر حدود ۱۲۰ دلار برای هر سهم است. هدف شما این است که این سهام را در سه ماه آینده بفروشید. با این حال، دلتان نمی‌خواهد که به دلیل کاهش قیمت بازار خدایی ناکرده ضرر کنید. در عین حال، نمی‌خواهید که فرصت فروش آن با قیمت بالاتر و کسب سود بیشتر در آینده را هم از دست بدهید. در این صورت می‌توانید با پرداخت حق بیمه، یک «اختیار فروش» خریداری کنید و هر دو شرایط فوق را برآورده سازید.
سفته بازان
این معامله‌گران با آغوش باز به استقبال ریسک می‌روند. در حقیقت برای کسب سود هر ریسکی را می‌پذیرند. دیدگاه آنها کاملاً متضاد پوشش‌دهندگان ریسک است. به همین خاطر، گاهی در صورت شرط‌بندی مناسب، سود کلانی به دست می‌آورند.
در مثال بالا، معامله گر یک «اختیار فروش» می‌خرد تا از سقوط قیمت سهام خود محافظت کند. طرف مقابل او، یعنی سفته‌باز شرط می‌بندد که قیمت سهام سقوط نمی‌کند. اگر قیمت سهام سقوط نکند، شما حق استفاده از «اختیار فروشتان» را از دست می‌دهید. اما سفته‌باز حق بیمه را به جیب زده و سود می‌کند.
معامله‌گران مارجین (margin)
مارجین به حداقل مبلغی اطلاق می‌شود که برای شرکت در بازار مشتقات باید نزد کارگزار سپرده‌گذاری کنید (نوعی ضمانت است). از این مارجین برای بازتاب سود و زیان روزانه شما، براساس فراز و نشیب قیمت‌های بازار استفاده می‌شود.
از مارجین می‌توانید برای به دست آوردن اهرم (مثل وام بانکی است) و حفظ موقعیت خود در معاملات بزرگ بازار استفاده کنید. برای مثال در بازار مشتقات می‌توانید با یک مارجین مناسب و سرمایۀ ۲ روپیه، ۲۰۰ سهم از شرکت ABC را (با استفاده از اهرم) به مبلغ ۱۰۰۰ روپیه خریداری کنید. ناگفته نماند که تغییر جزئی قیمت در بازار مشتقات منجر به سود و زیان بیشتری نسبت به بازار سهام می‌شود.
آربیتراژگران
این معامله‌گران از محل اختلاف قیمت اوراق مشتقه یکسان در بازارهای مختلف، برای کسب سود استفاده می‌کنند. آنها یک اوراق بهادار را در بازاری به قیمت ارزان خریده و آن را در بازار دیگری به قیمت بالاتر می‌فروشند. البته این کار تنها زمانی ممکن است که یک اوراق بهادار با قیمت‌های مختلفی در بازارهای مختلف عرضه شود.
فرض کنید که سهامی خاص در بازار سهام ۱۰۰۰ روپیه و قیمت آن در بازار آتی ۱۰۵۰ روپیه است. معامله‌گر آربیتراژ سهام را در بازار سهام به قیمت ۱۰۰۰ روپیه خریداری کرده و آن را در بازار آتی به قیمت ۱۰۵۰ روپیه می‌فروشد. در این معامله، او سود کم ریسکی معادل ۵۰ روپیه به جیب می‌زند.
انواع مختلف قراردادهای مشتقه
قراردادهای مشتقۀ رایج عبارتند از: قرارداد اختیار معامله، قرارداد آتی یا فیوچرز، پیمان آتی یا فوروارد، و قرارداد سواپ یا معاوضه.
اختیار معامله: قرارداد اختیار معامله، قراردادی است که خریدار در آن می‌تواند دارایی پایه را به قیمتی مشخص در یک دورۀ زمانی معین یا قبل از آن خریداری کرده و یا بفروشد. خریدار هیچ تعهدی برای اعمال اختیار خود ندارد. فروشندۀ اختیار معامله به عنوان نویسندۀ اختیار معامله شناخته می‌شود. قیمت تعیین شده نیز قیمت عملی نام دارد. قرارداد اختیار معامله به دو حالت اروپایی و امریکایی اجرا می‌شود. در حالت امریکایی، خریدار می‌تواند پیش از سررسید تاریخ قرارداد، دارایی خود را بفروشد. اما در حالت اروپایی، فروش دارایی فقط در تاریخ معین شده ممکن است.
قرارداد آتی یا فیوچرز: قراردادهای آتی یا فیوچرز قراردادهای استاندارد شده‌ای هستند که به دارنده اجازه می‌دهند دارایی خاصی را با قیمت توافقی در تاریخ تعیین شده خریداری کرده و یا بفروشد. طرفین قرارداد فیوچرز متعهد به اجرای قرارداد هستند. این قراردادها در بازار بورس معامله میشوند. ارزش آنها نیز به صورت روزانه در بازار تعیین می‌شود. یعنی ارزش قرارداد با توجه به پیشبینی تغییرات بازار تا تاریخ انقضای آن تعیین می‌شود.
پیمان آتی یا فوروارد: قراردادهای فوروارد نیز درست مثل قراردادهای فیوچرز لازم‌الاجرا هستند. اما تفاوت آنها با قرارداد فیوچرز این است که غیراستاندارد هستند و در بورس معامله نمی‌شوند. این قراردادها خارج از بورس خرید و فروش میشوند و می‌توان طبق درخواست طرفین آنها را تغییر داد.
قراردادهای معاوضه یا سوآپ: سوآپ‌ها قراردادهای مشتقه‌ای هستند که در آن طرفین تعهدات مالی خود را مبادله می‌کنند. در این قرارداد، طرفین متعهد میشوند که منافع حاصل از دو دارایی خاص را بدون مبادلۀ اصل آن، با هم معاوضه کنند. جریان نقدی در این قراردادها براساس نرخ بهره است. این نوع قرارداد انواع مختلفی دارد که رایج‌ترین نوع آن سوآپ نرخ بهره است. سوآپ‌ها در بورس معامله نمی‌شوند، این قراردادها خارج از بورس و بین مشاغل یا مؤسسات مالی بسته میشوند.
نحوۀ معامله در بازار مشتقات
- قبل از ورود به این بازار باید به خوبی با عملکرد آن آشنا شوید. استراتژی‌های بازار مشتقات با استراتژی‌های بازار سهام متفاوت هستند.
- در بازار مشتقات، قبل از شروع معامله باید مبلغ مارجین را واریز کنید. این مبلغ تا زمان تسویه معامله قابل استرداد نیست. علاوه بر این، زمانی که سطح مارجین شما، بسته به تغییرات بازار، از حداقل کمتر می‌شود، باید دوباره آن را شارژ کنید.
- برای ورود به معاملات مشتقه باید یک حساب تجاری فعال داشته باشید. اگر از خدمات کارگزاری استفاده می‌کنید، می‌توانید معاملاتتان را به صورت آنلاین یا تلفنی هم انجام دهید.
- برای انتخاب سهام باید عوامل متعددی را در نظر بگیرید که از جملۀ آنها می‌توان به پول نقد، مارجین، قیمت قرارداد، و سهام پایه اشاره کرد. قبل از شروع معامله مطمئن شوید که همه چیز با بودجۀ شما همخوانی دارد.
امیدواریم که این مطلب برایتان مفید بوده باشد، از همراهی شما سپاسگزاریم.
دوره جامع پرورش کارشناس ابزار مشتقه
برای کسب اطلاع از محتوا و نیز چگونگی ثبت‌نام روی عنوان دوره کلیک کنید.
