نرخ جهانی سواد مالی
وضعیت کشورهای جهان از منظر سواد مالی
سواد مالی چیست؟
به گزارش واحد مطالعات و تحقیقات گروه مالی شریف، در آخرین نظرسنجی جهانی در مورد سواد مالی که توسط موسسه رتبهبندی استاندارد اندپورز یا به اختصار S&P انجام شده است، سواد مالی اینگونه تعریف شده است: مجموعه مهارتها و دانشی که توانایی درک مفاهیم مالی موردنیاز جهت تصمیمگیری درباره پساندازها، سرمایهگذاریها و کلیه فعالیتهای مالی را در ما ایجاد مینماید.
در این نظرسنجی کشورهای مختلف دنیا بر اساس شاخص سواد مالی رتبهبندی شدهاند، اطلاعات مربوط به این نظرسنجی بر اساس سوالات اضافه شده به نظرسنجی گالوپ ورلد است. این نظرسنجی از بیش از ۱۵۰،۰۰۰ نفر و به طور تصادفی در بیش از ۱۴۰ کشور در طول سال ۲۰۱۴ انجام شده است. این نظرسنجیها در اقتصادهایی صورت گرفته است که کمتر از ۸۰ درصد مردم به تلفن دسترسی دارند. جمعیت مورد نظر شامل همه جمعیت ۱۵ سال به بالا، به غیر از زندانیان و سربازان است.
سواد مالی با استفاده از سوالات ارزیابی دانش اساسی چهار مفهوم اساسی در تصمیمگیری مالی اندازهگیری شده است. این چهار مورد عبارتند از: دانش از نرخ بهره، ترکیب سود، تورم و تنوع ریسک. یافتههای این موسسه هشداردهنده است. در سراسر جهان، فقط ۱ از ۳ بزرگسال دارای سواد مالی هستند. بیسوادی مالی نه تنها گسترده است، بلکه تنوع زیادی نیز بین کشورها و گروههای مختلف دارد. در نقشه زیر وضعیت سواد مالی در سرتاسر جهان نشان داده شده است.
بر اساس گزارش موسسه S&P، ده کشور برتر جهان در این حوزه عبارتند از:
- دانمارک
- نروژ
- سوئد
- کانادا
- رژیم اشغالگر قدس
- انگلیس
- آلمان
- هلند
- استرالیا
- فنلاند
چیزی که این آمار نشان میدهد این است که بیشترین نرخ سواد مالی متعلق به کشورهای است که سطح توسعه و پیشرفت اقتصادی بالاتری داشتهاند. به خصوص کشورهای غرب اروپا و کشورهای انگلیسی زبان.
سواد مالی مردم کشورهای آمریکای شمالی به ۵۰ درصد نمیرسد و فقط یک کشور در افریقا وجود دارد که ۵۰ درصد مردمش دارای سواد مالی هستند. هنگامی که مقایسهای بین میزان فقر کشورها و سواد مالی مردم آن کشور انجام میدهیم به این موضوع میرسیم که میزان فقر کشورها با میزان سواد مالی مردم آن کشورها رابطه واضحی ندارند!، برای مثال کشورهایی وجود دارند که آمار فقر در آنها کم است مانند روسیه و چین و در عین حال میزان سواد مالی این کشورها نیز به شدت کم میباشد که این به این معنی است که افراد فقیر الزاما سواد مالی ندارند و همچنین افراد ثروتمند هم الزاما دارای سواد مالی بالایی نمیباشند.
نقشه وضعیت سواد مالی در آمریکای شمالی
مردمان هیچ نقطه از جهان دارای سواد مالی بالا به اندازه اروپا نیستند. از جمله کشورهای اسکاندیناوی مانند سوئد و نروژ که نرخ سواد مالی آنها چیزی حدود ۷۱ درصد است و یکی از بالاترین نرخها در جهان است. به طور کلی عملکرد کشورهایی که در شمال غربی اروپا ساکن هستند در این نظرسنجی بسیار بالا بوده است.
پرتغال کشوری است که در اروپا بدترین عملکرد را نصیب خود کرده با کسب ۲۶ درصد که این کمترین میزان در بخش غربی اروپاست و این آمار در بخش شرقی هم وضعیت چندان خوبی ندارد چرا که میزان سواد مالی هیچ کشوری از بخش شرقی بالاتر از ۵۰ درصد نیست.
نقشه وضعیت سواد مالی در اروپا
در آفریقا هم وضعیت به هیچ عنوان مساعد نیست و قاره آفریقا بدترین آمار را بین تمام قارههای جهان دارا میباشد. تنها کشور آفریقایی که بیشتر از ۵۰ درصد مردم در آن دارای سواد مالی هستند کشور بوستوانا در جنوب آفریقا است.
نقشه وضعیت سواد مالی در افریقا
شرایط در آسیا هم تقریبا مانند آفریقا است. به فرض مثال تنها ۱۳ درصد از یمنیها دارای سواد مالی هستند و فقط ۱۴ درصد از مردم افغانستان سواد مالی دارند. اما این ها تنها کشورهای با رتبه پایین نیستند قزاقستان ۱۹ درصد، نپال ۱۸ درصد، بنگلادش ۱۹ درصد و کامبوجیا ۱۸ درصد از دیگر نمونههای کشورهای با نرخ سواد مالی پایین در آسیا هستند.
نکته جالب توجه این است که چین، کشوری که دومین اقتصاد بزرگ جهان محسوب میشود، تنها ۲۸ درصد از مردمش دارای سواد مالی هستند و نکته شوکه کننده این آمار این است که ۵۰ درصد مردم کشورهای کوچکی مانند میانمار و بوتان دارای سواد مالی بالایی هستند.
ایران نیز در بین کشورها وضعیت خوبی ندارد و در رتبه ۱۳۰ جهان از لحاظ سواد مالی مردم قرار دارد و تقریبا ۲۰ درصد مردم ایران دارای سواد مالی هستند در حالی که ایران نسبت به همسایههای خود یعنی پاکستان با ۲۶ درصد و همچنین عراق با ۲۷ درصد رتبه پایینتری را داراست و مهمتر از آن ایران در مقابل رقبای استراتژیک خود در منطقه نیز رتبهای پایین از لحاظ سواد مالی دارد چرا که عربستان با ۳۱ درصد و ترکیه با ۲۴ درصد از نظر سواد مالی رتبههای بالا تری نسبت به ایران کسب کردهاند.
نقشه وضعیت سواد مالی در آسیا
این در حالیست که امروزه اقتصاددانان دنیا بر این نکته متفقالقول هستند که مسیر توسعه اقتصادی هر کشوری از تقویت بازار مالی آن میگذرد. این بازار، پایهگذار، زیربنا و مبنای قدرت کشورها محسوب میشود. در واقع شکوفایی این صنعت، متضمن پیشرفته بودن آن کشور است. به همین منظور در اوایل قرن ۲۱، سازمان جهانی یونسکو یکی از ابعاد ششگانه سواد را سواد مالی معرفی کرد. این موضوع حاکی از اهمیت بازارهای مالی حتی در بین سازمانهای آموزشی، علمی و فرهنگی است.
این نظرسنجی تنها نظرسنجی معتبری است که در حوزه سواد مالی بصورت جهانی انجام شده است و گزارش به روزتری در دسترس نیست. با توجه به این که این نظرسنجی در سال ۲۰۱۴ انجام شده، احتمالا اکنون وضعیت برخی کشورها بخصوص کشورهای در حال توسعه تغییر کرده است. در سالهای اخیر بازارهای مالی ایران نیز رشد قابل توجهی تجربه کرده و افراد بسیاری وارد این بازارها شدهاند لذا وضعیت ایران بهبود قابل توجهی یافته است.