بورس چیست؟
بورس یک بازار است؛ مانند سایر بازارها. در هر بازاری یک کالا یا خدمت خرید و فروش می‌کند. در بورس هم اوراق بهادار معامله می‌شوند. البته در بعضی بورس‌ها کالاهایی مثل محصولات پتروشیمی هم معامله می‌شوند که در موردش توضیح خواهیم داد.
چند مدل بورس داریم؟
بورس‌ها معمولا دو مدل هستند. بورس اوراق بهادار و بورس کالا. در بورس اوراق بهادار یک سری برگه و ورقه معامله می‌شود که ارزشمند هستند. در بورس کالا هم خود کالا معامله می‌شود.
این اوراق بهادار که می‌گیم یعنی چی؟
اگه اوراق بهادار رو ترجمه کنیم معنی برگه کاغذی که قیمت می‌دهد. مثلا بلیط سینما. قیمتش چنده؟ ۱۵ هزار تومان. خوب من یک بلیط سینما می‌خرم و می‌توانم باهاش یک فیلم دو ساعته رو تو یک سالن مجهز تماشا کنم. یک کاغذ به من می‌دهند که قیمت خود کاغذه ۵۰ تومان هم نیست. اما من برای این کاغذ ۵۰ تومانی ۱۵ هزار تومان پول داده‌ام. چرا؟ چون ۱۵ هزار تومان پول یک تکه کاغذ نیست که… این پول تماشای ۲ ساعت فیلم هستش.
یعنی بلیط سینما یک ورقه بهادار است که ارزشش وابسته به قیمت خدمتی است که من با ارائه کاغذ می‌توانم دریافت کنم. پس اوراق بهادار، اوراقی هستند که ارزششان به سبب دارایی یا خدمتی هست که با ارائه آن اوراق می‌توانیم دریافت کنیم. مثل بلیط سینما، کوپن نفت یا برگه سهام.
برگه سهام چیست؟
برگه سهام یک ورقه کاغذ یا یک ورقه بهادار است که نشان دهنده میزان مالکیت من از یک کارخانه بزرگ خواهد بود.
می‌شه بیشتر توضیح بدهید؟
این روزها کارخانه‌ها برای تولید نیاز به پول زیادی دارند. تجهیزات زیادی باید تهیه کنند. مواد اولیه بخرند. حقوق کارمندهایشان را بدهند. مالیات بدهند. زمین بخرند. ساختمان کارخانه را بسازند و چه و چه و چه. خوب همه این‌ها پول لازم دارند. این حجم از پول را هرکسی نمتواند به تنهایی تامین کند. بخاطر همین عده‌ای از مردم باهم جمع می‌شوند و هرکسی در حد توان یک مقداری از پول مورد نیاز برای راه‌اندازی این کارخانه رو تامین می‌کند.
خوب هرکی به اندازه پولی که می‌دهد در کارخانه شریک و مالک است و بخشی از کارخانه هست. برگه سهام میزان مالکیت ما از کارخانه را نشان می‌دهد یا سهم ما از کل کارخانه رو مشخص می‌کند.
سهم چیست؟
اگه همه کارخانه را به قست‌های مساوی و کوچک تقسیم کنیم هر تکه از کارخونه می‌شه یک سهم از کارخانه. این قسمت‌ها انقدر کوچک هستند که هر کسی بتواند پول یک قسمت را پرداخت کند و در راه‌اندازی کارخانه مشارکت داشته باشد. مثلا شما در ایران می‌توانید با ۱۰۰ تومان یک سهم از کارخانه را بخرید و به اندازه ۱۰۰ تومان به راه‌اندازی کارخانه کمک کنید و مالک یک سهم از یک کارخانه بزرگ باشید.
من می‌خواهم بیشتر از ۱۰۰ تومن مشارکت کنم. چی کار کنم؟
می‌توانید تعداد سهام بیشتری بخرید. مثلا می‌توانید صدهزارتا سهم بخری و به اندازه ۱۰ میلیون تومان به کارخانه کمک کنید.
سهم بخرم که چی بشه؟
خوب من که انقدر پولم زیاد نیست که خودم بتونم یک کارخانه راه بندازم و با تولید و فروش محصولاتش سود کنم و کارخانه‌دار بشم. اما می‌توانم پس‌انداز کم خودم رو در کنار پس‌اندازای کوچک دیگران بذارم و همگی باهم یک کارخانه راه بندازیم. کارخانه ما کار کنه و سود کسب کند و آخر هر سال قراره سودش بین ماها که کارخانه رو باهم راه انداختیم تقسیم بشود.
سود کارخانه چطور تقسیم می‌شود؟
کل سود کارخانه رو به تعداد تکه‌ها (تعداد سهام) اون کارخونه تقسیم می‌کنند. مبلغی که به دست میاد برای هر سهم خواهد بود. به این می‌گیم سود هر سهم یا EPS. حالا هر کی تعداد تکه (سهام) بیشتری داره تعداد EPS بیشتری بهش می‌رسه. هر که سهامش بیش سودش بیشتر.
خوب دیگه چی؟
علاوه بر این هر چی کارخانه ما بهتر کارکند و آیندش روشن‌تر باشد و بتواند محصولات بهتری تولید کند و بهتر بفروشد خوب ارزش اون کارخونه بیشتر و بیشتر می‌شود. هر چی ارزش کارخانه بیشتر بشه ارزش تکه‌های آن کارخانه هم بیشتر می‌شود. یعنی قیمت سهام آن کارخانه بیشتر می‌شود و ۱۰۰ تومانی که من روز اول دادم نیست. بلکه بیشتر از ۱۰۰ تومان خواهد شد. به این ۱۰۰ تومان می‌گیم ارزش اسمی سهام.
ارزش اسمی سهام چیست؟
ارزش اسمی آن پولی است که روز اول برای راه‌اندازی کارخانه به ازای یک تکه از کارخانه پرداخت کردیم.
قیمت سهام کارخانه کجا بیشتر می‌شود؟
در بورس… یعنی شما می‌توانید یک تکه از کارخانه رو ۱۰۰ تومان بخرید و به اندازه یک سهم به راه‌اندازی کارخانه کمک کنید. کارخانه که کار کرد و تونست رشد کنه حالا آن تکه را در بورس به قیمت مثلا ۳۰۰ تومان بفروشید. (خیلی باحاله.) این ۳۰۰ تومان می‌شود ارزش بازار سهام.
ارزش بازار چیست؟
ارزش بازار، قیمت روز سهام شما در بورس است. یعنی قیمتی که شما می‌توانید سهامتان را در بورس بفروشید یا بخرید.
چه جالب، من سهم را در بورس به کی می‌فروشم؟
وقتی شما تصمیم می‌گیرید سهمتان رو را بورس بفروشید یعنی دیگه نمی‌خواهید مالک آن کارخانه باشید. سهم شما را کسی از شما می‌خرد که دوست دارد به جای شما مالک آن کارخانه باشد چون فکر می‌کند این کارخانه قراراست بیشتر رشد کند و هر سال سودش را بین سهامدارا تقسیم کند و علاوه بر این قرار است در سال‌های بعد قیمت سهامش در بورس بیشتر از ۳۰۰ تومان بشود. بخاطر همین حاضر است سهام ۱۰۰ تومانی رو به قیمت ۳۰۰ تومان از شما بخرد.
